„Życie
by być wyjątkowe nie musi obfitować w wielkie wydarzenia.
Codzienny
obowiązek, prosty i niepozorny, wystarczy, by dokonywać
rzeczy
wielkich czyniąc je niepowtarzalnymi”
Henri Bordeaux[1]
„Jesteśmy i
wciąż działamy” – tak z dumą w głosie możemy powiedzieć po 25 latach od
powołania do życia Łagiewnickiego
Towarzystwa
Kulturalnego.
Łagiewnickie
Towarzystwo Kulturalne swoją działalność statutową prowadzi na
terenie dawnej
wsi Łagiewniki, które obecnie są częścią Dzielnicy IX Łagiewniki–Borek
Fałęcki. Tu jest nasz
świat, nasza „mała ojczyzna”. Spędziliśmy tutaj cudowne lata. Znaliśmy się
wszyscy, dzieci i dorośli. Choć los
rozrzucił nas po świecie tamte więzi przetrwały. Z
uczuciem, że nie dostrzegamy upływu czasu, nadal jesteśmy sobie bliscy. Chętnie
wracamy do Łagiewnik i przyjaciół z dzieciństwa.
Wracając do minionych
lat, nie można zapomnieć o tych, którzy kierowali ŁTK jak i byli jego
członkami. Wydawać by się mogło, że w ciągu dwudziestu pięciu lat wiele w tym
zakresie się zmieniało. Pierwszym, który wznosił podwaliny Towarzystwa był
Stanisław Millan. Miało to miejsce w latach 1994-2000. Jego następcą był
Stanisław Spólnik, który pełnił tę funkcję do roku 2010. W 2010 roku trzecim
Prezesem Towarzystwa został Edward Kucała.
Mimo „młodego wieku” Towarzystwo mocno
wrosło w pejzaż dzielnicy. Po każdym roku naszej działalności pozostają ślady
materialne w różnych jej miejscach oraz w przestrzeni kulturalnej, dzięki
imprezom, które organizujemy.
Głównym
celem naszego Towarzystwa jest krzewienie wiedzy o historii i kulturze
Łagiewnik. Niemal od początku swego istnienia rozwijaliśmy różnorodne formy
działania w celu ich upowszechnienia. Są to m. in. coroczne
spotkania patriotyczne z okazji Święta Konstytucji
i Święta Niepodległości przy Pomniku Pamięci obok najstarszej szkoły w
Łagiewnikach przy ul. Stanisława Millana, pod Krzyżem Katyńskim na cmentarzu przy ul. Wspólnej – Dzień Katyński, przy pomniku Tadeusza
Parpana – na boisku KS „Armatura” przy ul. Chmielnej, msze święte „Pro Patria” oraz za zmarłych
łagiewnickich harcerzy w Kościele Parafialnym pw. Najświętszego
Serca Pana Jezusa przy ul. Stanisława
Millana.
Ważne
miejsce w naszej codziennej działalności zajmują imprezy integracyjne, m.in.:
coroczne spotkanie noworoczne, cykliczne spotkania towarzyskie oraz wycieczki
turystyczno-krajoznawcze – krajowe i zagraniczne, jedno i kilku dniowe. Wycieczki te cieszą się bardzo dużym
zainteresowaniem zarówno członków Towarzystwa, mieszkańców Łagiewnik jak
również zaprzyjaźnionych z nami członków Sekcji ZNP Kraków – Podgórze. Łącznie było ich już około 40.
Dużą
popularnością cieszą się organizowane przez Zarząd ŁTK odbywające się raz
w miesiącu spotkania towarzyskie. Przy kawie, herbacie i ciastkach
organizowane są prelekcje i wykłady o
różnorodnej tematyce m. in. o dawnej i współczesnej historii Łagiewnik, Krakowa
i kraju, osobach zasłużonych, polskich tradycjach i zwyczajach, a nawet o
zdrowiu. Niezapomnianych wrażeń dostarczają tradycyjne
spotkania świąteczno-noworoczne
i wieczór kolęd podczas których zgromadzeni dzielą się
opłatkiem i składają sobie noworoczne życzenia. O ich oprawę muzyczną dbają Pani Alicja
Drabek i Pan Jan Rzyczniak, wspierani przez rodzinny tercet Panią Martę Niedośpiał–Kubiszyn i jej córki, Alicję
i Aleksandrę.
Jesteśmy
organizatorami imprez sportowych i kulturalnych,
konkursów i wystaw, publikujemy materiały informacyjne upamiętniające zasłużonych obywateli
Łagiewnik, miejsca i wydarzenia, które przeszły do
historii.
Wspieramy władze samorządowe
i instytucje we wszystkich sprawach związanych z życiem publicznym i
kulturalnym.
W naszych spotkaniach
niejednokrotnie osobiście uczestniczyli m.in. Prezydent M. Krakowa prof.
Jacek Majchrowski, Przewodniczący Rady Miasta Krakowa
Bogusław Kośmider, radni Rady Miasta Krakowa, Przewodniczący Zarządu Dzielnicy
IX – Adam Migdał, Krzysztof Mucha, Jan S. Pietras oraz członkowie zarządu i
radni.
Śp. ks.
kanonik Bronisław Bułka, ks. prałat Tadeusz Dziedzic, ks. kanonik Bogdan Dudek,
oraz Siostra Modesta ze swoim osobistym zaangażowaniem się w życie naszej
społeczności są dla nas wspaniałym przykładem, jak można jednoczyć się dla
wspólnej sprawy.
Od roku
2006 przy Łagiewnickim Towarzystwie Kulturalnym działa Koło Młodych
Miłośników Ziemi Łagiewnickiej, którego członkami są uczniowie Szkoły Podstawowej nr 56 w Krakowie przy ul. Fredry. Pierwszymi jego
opiekunami zostali: Pani Monika Garbacz nauczycielka w
ówczesnym ZSO nr 17 oraz członkowie Łagiewnickiego Towarzystwa Kulturalnego
Pani Zofia Kudełka oraz Pan Piotr Biesikirski. Aktualnie opiekunami Koła są: Pan
Andrzej Grych –
nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie oraz Pan Piotr Biesikirski - członek Zarządu ŁTK.
Dodać należy, że od lat Szkoła
Podstawowa nr 56 jest naszym drugim domem. Mamy w niej swoją siedzibę i wypróbowanych
przyjaciół i sojuszników na czele z Panią Dyrektor
mgr inż. Alicją Kapcią i nauczycielami Panią Anną Nowaczyk i Panem Andrzejem Grychem. Od wielu lat autorką
i reżyserem montaży
słowno-muzycznych prezentowanych na uroczystościach
rocznicowych jest Pani Krystyna Janiszewska.
Od roku 2009
Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne prowadzi „Złotą Księgę Zasłużonych dla
Łagiewnik”. Wpis do „Złotej Księgi” jest jednym z najwyższych wyróżnień
Towarzystwa w dowód uznania dla społecznej aktywności Obywateli Łagiewnik,
którzy „swoją postawą, zaangażowaniem przyczynili się lub przyczyniają do
tworzenia i umacniania lokalnych więzi
społecznych, rozwoju gminy, dzielnicy oraz kultywowania i popularyzowania jej dawnych tradycji”. W latach 2009 – 2017 do
„Złotej Księgi” wpisano 163 osoby.
Od wielu lat współpracujemy
z Radą Dzielnicy IX Łagiewniki-Borek Fałęcki, dzielnicowymi placówkami
oświatowymi: Szkołą Podstawową nr 56 przy ul.Fredry, Szkołą Podstawową nr 55
przy ul.Dobczyckiej, Szkołą Podstawową Nr 49 przy ul.Józefa Montwiłła-Mireckiego, Zespołem Szkół nr 3
przy ul.Millana, oraz Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym dla dzieci z afazją
Zgromadzenia Sióstr Felicjanek przy ul.Millana, dyrekcją Przedszkola nr 22
przy ul.Przykopy, Kręgiem Seniorów Harcerstwa w Łagiewnikach. Wysoko cenimy sobie nasze kontakty
i współpracę z orkiestrą Dętą Solvay, która może się
poszczycić blisko stuletnią tradycją.
Na terenie naszych Łagiewnik
znajduje się wiele miejsc obiektów przypominających fakty z dawnej
historii. Są to m. in.: Pałac Groyeckich i zabudowania dworskie, klasztor
Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia. Dowody wspólnego działania
mieszkańców na rzecz rozwoju, poprawy warunków życia. Są to m.in. parterowy,
budynek 2-klasowej Szkoły Ludowej tzw. stara szkoła (1906), Dom Ludowy w którym
mieściła się 7-mio klasowa Szkoła Powszechna im. Tadeusza Rejtana (1929),
budynek „Tysiąclatki” Szkoły Podstawowej Nr 56 im. Ignacego Fika/Tadeusza
Rejtana (1962), Kościół Parafialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
konsekrowany w 1978 roku przez ówczesnego Metropolitę Krakowskiego Jego
Eminencję Księdza Kardynała Karola Wojtyłę.
Trwałymi dowodami
pamięci o osobach zasłużonych dla Łagiewnik są m.in. nazwy ulic ich imienia.
Swoje ulice posiadają: Tadeusz Motarski – wybitny pedagog, przyjaciel
młodzieży, oficer Wojska Polskiego, rozstrzelany w Katyniu; Stanisław Wąchała –
harcerz, członek AK, partyzant 1 PSP AK, który zginął śmiercią żołnierza 15
grudnia 1944 r. w Zabrzeży n/Dunajcem; Stanisław Millan – społecznik, działacz
harcerski i zasłużony instruktor podgórskiego Hufca ZHP, żołnierz AK, założyciel
i długoletni Prezes ŁTK; Tadeusz Połomski – współinicjator rozwoju Szkoły
Powszechnej w Łagiewnikach i jej wieloletni dyrektor; Jan Piotr Żak – oficer
Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko – rosyjskiej w 1920 r., rozstrzelany w
Katyniu; Adolf Hyła – artysta malarz, autor najbardziej
znanego wizerunku Jezusa Miłosiernego,
który namalował w 1944 r.
dla Zgromadzenia
Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia w Krakowie Łagiewnikach.
„By czas nie zaćmił i
niepamięć” Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne ufundowało szereg
okolicznościowych marmurowych tablic, na których wykonanie środki pochodziły
także z akcji sprzedaży okolicznościowych cegiełek. M.in. w kościele
parafialnym znajdują się tablice upamiętniające braci Jana i Stanisława
Wąchałów, łagiewnickich harcerzy – żołnierzy AK; hm. Stanisława Millana,
zasłużonego instruktora podgórskiego harcerstwa, żołnierza AK, założyciela i
długoletniego Prezesa ŁTK; drużynowych, harcerki i harcerzy łagiewnickich
drużyn z lat 1934 – 2004. W holu budynku szkolnego Szkoły Podstawowej Nr 56
umieszczono tablicę poświęconą pamięci nauczycieli i wychowanków Szkoły
Podstawowej w Łagiewnikach.
Na wzgórzu „Dąbrówka” w miejscu nieistniejącego już XIX – wiecznego
cmentarza cholerycznego postawiono kamienny krzyż i tablicę upamiętniającą bezimiennych
mieszkańców wsi Łagiewniki zmarłych w czasie epidemii w latach 1849, 1855 i
1873.
Skromna tabliczka na zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym przy ul.
Wspólnej 1 upamiętnia ofiary bombardowania tzw. „Kobielówki”, domu przy ul.
Gromadzkiej (obecnie ul. Sobótka) w styczniu 1945 roku.
Na terenie obiektów KS „Armatura” (dawnej
„Łagiewianki”) przy ul. Chmielnej 3
znajduje się pomnik i tablica pamiątkowa ku czci Tadeusza Parpana – zawodnika
krakowskich klubów „Łagiewianki”, ”Cracovii” i „Garbarni”, 20-krotnego
reprezentanta Polski. Od roku 1999, rokrocznie w październiku, w dniu imienin
Tadeusza przy pomniku spotykają się członkowie rodziny Parpanów, ŁTK, radni
Rady Dzielnicy IX, działacze i zawodnicy KS „Armatura”. Organizowane są także
mecze piłki nożnej pomiędzy reprezentacjami szkół podstawowych Nr 55 i 56
o Puchar Prezesa ŁTK.
Szczególne miejsce wśród miejsc pamięci na terenie Łagiewnik zajmuje Pomnik Znak Pamięci – „Polegli Za
Polskę” przy ul. Stanisława Millana 16, odsłonięty w 1996 r. przez ówczesnego
Wojewodę Małopolskiego Pana Prof. Jacka Majchrowskiego. Pomnik został
wzniesiony staraniem Towarzystwa, według projektu Stanisława Millana. Na
marmurowej tablicy widnieje 37 nazwisk mieszkańców Łagiewnik, którzy oddali swoje życie w walce o niepodległą
Polskę – walczących na frontach I i II wojny światowej, pomordowanych w obozach
zagłady i po zakończeniu działań wojennych. Przy pomniku organizujemy
nasze uroczystości o charakterze religijno – patriotycznym.
Krzyż Pamięci Katynia i Bohaterskich
Żołnierzy Polskich II wojny światowej na cmentarzu komunalnym przy ul. Wspólnej
1 jest miejscem w którym oddajemy hołd żołnierzom i oficerom, którzy jako jeńcy
wojenni zostali bestialsko zamordowani w Katyniu, Charkowie, Miednoje.
Są wśród nich czterej oficerowie, mieszkańcy Łagiewnik, zamordowani w Katyniu:
kpt. Jan Piotr Żak, por. Tadeusz Dylewski, por. rez. Tadeusz Piotr Motarski,
por. rez. Grzegorz Stankiewicz. W ramach obchodów Światowego Dnia Pamięci
Ofiar Katynia co rok przy Krzyżu Katyńskim stają do apelu pamięci kombatanci,
młodzież szkolna, członkowie ŁTK i radni Rady Dzielnicy IX. Każdą uroczystość
kończy złożenie kwiatów, zapalenie zniczy.
Przez wiele lat Łagiewnickie
Towarzystwo Kulturalne podejmowało
różnorodne wysiłki mające na celu rewitalizację cmentarza wojennego Nr 384
założonego przy zabudowaniach klasztornych Zgromadzenia Sióstr Matki Bożej
Miłosierdzia, obecnie Bazyliki Bożego Miłosierdzia przy ul. Siostry Faustyny.
Cmentarz wybudowany na gruncie udostępnionym przez rodzinę Państwa Żyłów funkcjonował
przez całą pierwszą wojnę światową, w latach od 1914 do 1918. Pochowano w nim 266
żołnierzy różnych narodowości, zmarłych w przyklasztornym szpitalu
epidemicznym. Przez wiele lat zapomniany, zaniedbany i smutny stał się dzikim
wysypiskiem śmieci.
Wieloletnie uporczywe działania Państwa Krystyna i Edwarda Kucałów oraz Łagiewnickiego
Towarzystwa Kulturalnego znalazły swój szczęśliwy finał 24 października
2017 roku. Zwieńczeniem
kilkuletnich prac nad dokumentacją i odnowieniem cmentarza było uroczyste
otwarcie odrestaurowanej nekropolii w dniu 24 października 2017 r.
Zrekonstruowano ogrodzenie, układ ścieżek i mogił według oryginalnego projektu
Mayra, zachowanego w Archiwum Państwowym w Krakowie. Zrewitalizowano także
zieleń. Koszty renowacji pokrył Małopolski Urząd Wojewódzki oraz Czarny Krzyż
Austriacki. Po Mszy św. w bazylice Sanktuarium Bożego Miłosierdzia otwierającej
uroczystość, uczestnicy przeszli na cmentarz, który został poświęcony przez
Księdza biskupa Jana Zająca. Na odnowionych mogiłach zapalono świece. Wojsko
wystawiło honorową wartę. Obok wiązanek kwiatów złożonych pod krzyżem
cmentarnym przez Wojewodę Małopolskiego, konsulów Austrii, Węgier i Federacji
Rosyjskiej oraz przedstawicieli Czarnego Krzyża Austriackiego, spoczęły także
wieńce złożone przez radnych Dzielnicy IX oraz członków Łagiewnickiego
Towarzystwa Kulturalnego.
W
dowód wdzięczności za zaangażowanie w odnowienie cmentarza oraz propagowanie
jego historii Państwo Krystyna i Edward Kucałowie uhonorowani zostali przez
przedstawicieli Austriackiego Czarnego Krzyża pamiątkowymi medalami i
dyplomami. Uroczystość odbyła się 10 maja 2018 r. w Małopolskim Urzędzie
Wojewódzkim.
O
działaniach ŁTK informuje lokalna prasa: „Info.9 Pismo Rady Dzielnicy IX
Łagiewniki-Borek Fałęcki”, miesięcznik „Wiadomości. Pismo lokalne Bieżanów,
Bieżanów Nowy, Kozłówek, Kurdwanów, Łagiewniki, os. Cegielniana, Piaski Nowe i
Wielkie, Prokocim, Prokocim Nowy, Rżąka, Swoszowice, Wola Duchacka Wschód i
Zachód”, czy też „Dziennik Polski” i „Gazeta Krakowska” krakowskie pisma
codzienne. Na bieżąco aktualizowane są materiały eksponowane na stronie
internetowej i w gablotach Stowarzyszenia.
Aktualnie
Łagiewnickie Towarzystwo Kulturalne liczy 56 członków zwyczajnych, a jego
działalnością kieruje 7-mio osobowy zarząd i 3-osobowa Komisja Rewizyjna. Koło
Młodych Miłośników Ziemi Łagiewnickiej skupia 24 uczniów.
Nasz skromny jubileusz
zbiega się w czasie z obchodami stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę,
a dzisiejszy dzień jest refleksją – stanowimy część nieopowiedzianej historii „małej
ojczyzny” bowiem historię Łagiewnickiego Towarzystwa Kulturalnego tworzą
wszyscy – ci którzy byli, są lub będą jego członkami. To przecież istotna część
naszej narodowej opowieści.
Czy można było zrobić
więcej? Zawsze można zrobić więcej! I z tą świadomością wkraczamy w kolejne
lecie. Te słowa przytaczam za śp. Stanisławem Spólnikiem przez lata związanym z
Łagiewnickim Towarzystwem Kulturalnym.
Mamy dużą
satysfakcję, że wspólnie podejmujemy i doprowadzamy do szczęśliwego końca działania
zawarte w słowach „Ocalić od zapomnienia”.
Należy podkreślić, że realizacja powyższych przedsięwzięć była możliwa
dzięki dużemu zaangażowaniu członków naszego Towarzystwa, jak i wsparciu
licznego grona sympatyków i życzliwych nam ludzi.
Raz
jeszcze dziękujemy tym, których zapał i wizje przyczyniły się do wielu naszych osiągnięć.
Życzymy wszystkim wytrwałości w dążeniu do celu.
[1] francuski
poeta, autor romansów, eseista i prawnik.
